Potas (K) to jeden z trzech podstawowych makroelementów niezbędnych dla prawidłowego wzrostu i rozwoju roślin, obok azotu (N) i fosforu (P). Odpowiednia zawartość potasu w glebie warunkuje nie tylko plonowanie, ale również jakość płodów rolnych, odporność roślin na stresy abiotyczne i biotyczne, a także ich gospodarkę wodną. W artykule przyjrzymy się znaczeniu tego pierwiastka, objawom i skutkom jakie wywołuje niedobór potasu oraz skutecznym metodom uzupełniania go w uprawach.
Dlaczego potas jest ważny dla roślin?
Potas jest jednym z trzech podstawowych makroskładników odżywczych niezbędnych do prawidłowego wzrostu i rozwoju roślin. Jego rola w roślinie jest niezwykle wszechstronna – odpowiada za regulację gospodarki wodnej, aktywację enzymów, kontrolę ciśnienia osmotycznego oraz transport asymilatów, czyli produktów fotosyntezy. Dzięki potasowi rośliny są w stanie efektywnie gospodarować wodą, co zwiększa ich odporność na suszę. Zwiększa on również odporność na mróz i inne stresy środowiskowe, a także wpływa na zdrowotność roślin i jakość plonów – poprawia smak, jędrność i trwałość przechowalniczą owoców oraz warzyw.
Które rośliny są najbardziej wrażliwe na brak potasu?
Nie wszystkie rośliny reagują jednakowo na deficyt tego składnika. Najbardziej wrażliwe są gatunki intensywnie plonujące oraz te, które tworzą duże organy spichrzowe, owoce lub bulwy. Szczególnie silnie na niedobór potasu reagują ziemniaki – wpływa on u nich na wielkość i jakość bulw, w tym zawartość skrobi oraz trwałość przechowalniczą. Wysokie zapotrzebowanie wykazują także buraki cukrowe, pomidory, ogórki, papryka i inne warzywa dyniowate i psiankowate. W sadach i jagodnikach – takich jak borówka, malina czy jabłoń – odpowiedni poziom potasu przekłada się bezpośrednio na walory smakowe, barwę i jędrność owoców. Rośliny pastewne, np. kukurydza czy lucerna, również wymagają wysokiego zaopatrzenia w potas, szczególnie przy intensywnym nawożeniu azotowym.
Niedobór potasu u roślin – przyczyny
Niedobory potasu w glebie mogą wynikać z różnych przyczyn. Najczęściej pojawiają się na glebach lekkich, przepuszczalnych, ubogich w składniki pokarmowe i podatnych na wymywanie. Potas, jako pierwiastek łatwo przemieszczający się w profilu glebowym, może być tracony wskutek intensywnych opadów, zwłaszcza jeśli nie towarzyszy mu odpowiedni poziom materii organicznej. Problemem jest także nieprawidłowe nawożenie, w którym nadmiernie preferowane są nawozy azotowe, przy jednoczesnym niedoborze potasu. Do zaburzeń w dostępności tego pierwiastka może również dojść wskutek nadmiaru wapnia, sodu lub magnezu, które konkurują z potasem o pobieranie przez korzenie.
Niedobór potasu u roślin – skutki
Pierwsze objawy niedoboru potasu są najczęściej widoczne na starszych liściach. Rośliny wykazują charakterystyczne zasychanie brzegów blaszki liściowej – tzw. nekrozy brzeżne – które stopniowo się powiększają. Liście mogą żółknąć lub przyjmować brunatne zabarwienie, a ich powierzchnia staje się mniejsza i zniekształcona. Rośliny dotknięte niedoborem potasu są słabsze, ich wzrost zostaje zahamowany, a system korzeniowy nie rozwija się prawidłowo. Skutkiem są niższe plony, gorsza jakość handlowa owoców, mniejsza zawartość cukrów, bledszy kolor oraz słabsza trwałość pozbiorcza. Dodatkowo rośliny stają się bardziej podatne na choroby, takie jak mączniaki, zaraza ziemniaka czy szara pleśń.
Jak uzupełnić niedobory potasu w glebie?
Uzupełnienie niedoborów potasu wymaga przemyślanego podejścia i powinno opierać się przede wszystkim na wynikach analizy gleby. Regularne badania zasobności pozwalają na precyzyjne dostosowanie dawek nawozów i uniknięcie zarówno deficytu, jak i nadmiaru składników pokarmowych. W praktyce rolniczej najczęściej stosowany jest chlorek potasu, jednak nie wszystkie rośliny dobrze znoszą obecność jonów chlorkowych – w przypadku gatunków wrażliwych (ziemniak, pomidor, truskawka) lepiej sprawdzi się siarczan potasu. W gospodarstwach ekologicznych i zrównoważonych warto również wykorzystywać nawozy organiczne, takie jak obornik, kompost czy gnojowica, które dostarczają potas w naturalnej formie i poprawiają strukturę gleby.
W sytuacjach nagłego deficytu, zwłaszcza w czasie suszy, gdy roślina nie może pobierać składników z gleby, skuteczne może być nawożenie dolistne. Pozwala ono na szybkie dostarczenie potasu i poprawę kondycji rośliny. Uzupełniając potas, nie można zapominać o odpowiednim odczynie gleby – nadmierna kwasowość ogranicza jego dostępność. Dlatego tam, gdzie pH spada poniżej 5,5, zaleca się wapnowanie, które poprawia warunki chemiczne dla pobierania potasu oraz innych składników.
